Przez długi czas uważano, że dzieci nie mogą doświadczać zaburzeń depresyjnych. W przypadku młodzieży, ekstremalne wahania nastroju były natomiast postrzegane jako normalna faza rozwojowa. Jednak po wprowadzeniu kryteriów diagnostycznych według międzynarodowych klasyfikacji zaburzeń psychicznych, okazało się, że depresja u dzieci nie jest rzadkością.
Rozpowszechnienie
Depresja występuje już u dzieci w wieku przedszkolnym – zachorowalność ok. 1%, 2-3% u dzieci w wieku młodszym szkolnym (6-12 lat) i 4-8% u nastolatków (13-18 lat). W ostatnich dekadach obserwuje się wzrost liczby przypadków depresji wśród dzieci i młodzieży.
Jak może wyglądać depresja u dzieci?
- Smutek lub drażliwość: U dzieci nastrój depresyjny często objawia się drażliwością.
- Utrata zainteresowań i odczuwania przyjemności: Dziecko może przestać interesować się aktywnościami, które wcześniej sprawiały mu przyjemność.
- Zmiany apetytu i wagi: Mogą wystąpić zarówno spadki, jak i wzrosty apetytu oraz wagi. U dzieci należy również zwrócić uwagę na brak oczekiwanego przybierania na wadze.
- Problemy ze snem: Bezsenność lub nadmierna senność.
- Pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe: U dzieci rzadziej niż u dorosłych obserwuje się spowolnienie psychomotoryczne.
- Zmęczenie: Uczucie zmęczenia i braku energii.
- Trudności w koncentracji: Problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji.
- Niska samoocena: Poczucie bezwartościowości lub nadmierne poczucie winy.
- Myśli o śmierci lub samobójstwie: To najpoważniejszy objaw, który wymaga natychmiastowej interwencji. Zachowania dzieci i młodzieży często są impulsywne, nieprzewidujące konsekwencji.
- Liczne skargi somatyczne
- Uwaga: Objawy muszą utrzymywać się przez minimum 2 tygodnie. Obraz kliniczny depresji może znacząco się różnić w zależności od wieku dziecka.
Depresja a spędzanie czasu przed komputerem
W przypadku dzieci i młodzieży łatwiej jest zauważyć zmiany w ich zachowaniu niż w emocjach. Jednym z częstych problemów związanych z depresją jest izolacja społeczna, która obecnie często objawia się spędzaniem dużej ilości czasu przed komputerem. Warto zaznaczyć, że w kontekście depresji nadużywanie komputera nie jest traktowane jako zaburzenie behawioralne, ale raczej jako sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami.
Trudności w diagnozie
Diagnoza depresji u dzieci jest trudna, ponieważ dziecko nie potrafi dokładnie opisać swoich uczuć. Większość dzieci nie identyfikuje swoich objawów jako depresji, lecz raczej doświadcza utraty przyjemności z aktywności, które wcześniej sprawiały im radość. Dzieci częściej wykazują zmienność nastrojów, wybuchy złości, niską tolerancję frustracji, skargi somatyczne oraz wycofanie z kontaktów społecznych, zamiast bezpośrednio mówić o obniżonym nastroju.
Zmianę funkcjonowania może dostrzegać otoczenie, np. rodzice, nauczyciele czy rówieśnicy, a nie samo chorujące dziecko. Zazwyczaj to rodzice najlepiej znają własne dziecko, dlatego tak istotna jest uważność rodzica, a także bliska relacja z dzieckiem, która pozwala na szybką reakcję na pojawiające się u dziecka objawy choroby.
Znaczenie wczesnej interwencji
Wczesne rozpoznanie i leczenie depresji u dzieci jest kluczowe dla ich dalszego harmonijnego rozwoju oraz jakości życia. Ignorowanie objawów może prowadzić do poważniejszych problemów w przyszłości, takich jak trudności w nauce, problemy społeczne, nadużywanie substancji czy nawet próby samobójcze.
W kontekście dzieci i młodzieży należy wyraźnie podkreślić, że depresja nie jest złym zachowaniem ani konsekwencją niewłaściwego wychowania. Jest to choroba, nierzadko zagrażająca życiu osoby na nią cierpiącej. Problem jest coraz bardziej poważny i powszechny, dlatego nie można go bagatelizować.
Warto, aby rodzice, którzy są zaniepokojeni zmianą zachowania lub nastroju u swojego dziecka skonsultowali się ze specjalistą, który postawi odpowiednią diagnozę oraz zapewni wsparcie zarówno dziecku, jak i jego rodzinie.
Leczenie
Leczenie zaburzeń depresyjnych dzieci w młodzieży obejmuje poradnictwo oraz psychoedukację chorego oraz jego rodziny, a także interwencje środowiskowe. Często niezbędna okazuje się również psychoterapia i/lub farmakoterapia.
Martyna Zabielska-Pańczak – psycholog, psychoterapeutka dzieci i młodzieży